De bewogen geschiedenis van de deelstaat Saarland

Saarland is de kleinste deelstaat van Duitsland, met een roerige geschiedenis. Wist je dat het ooit een eigen land was?

Bezoek de kerstmarkten in Duitsland

De verschillende vlaggen uit de geschiedenis van het Saarland

Het Saargebied, zoals de regio vaak genoemd werd, heeft vanwege zijn positie altijd onder vuur gelegen van oorlogen tussen de verschillende koninkrijken van Duitsland en Frankrijk.

Het gebied lag, en ligt immers tussen beide Europese grootmachten in. Bovendien bleek in de 19e eeuw dat het gebied rijk is aan grondstoffen als kolen en ijzererts, waardoor het een belangrijk industriegebied werd.

Maar laten we eens kijken hoe het Saarland in de geschiedenis is heen en weer geslingerd tussen hertogdommen, koninkrijken en republieken.

Lotharingen en het Heilige Roomse Rijk

Wapen van het hertogdom Lotharingen, waar het gebied rond de Saar toe behoorde

Het gebied rond de Saar behoorde vanaf de vroege Middeleeuwen tot het hertogdom Lotharingen, dat weer tot het Heilige Roomse Rijk behoorde. Het geel met rode wapen van Lotharingen zit nog altijd in het huidige wapen van het Saarland.

Dat Roomse Rijk was geen echt land, maar een verzameling koninkrijken, hertogdommen etcetera die min of meer onder gezag stonden van een door de paus aangewezen keizer.

Vele conflicten en met name de Dertigjarige oorlog tussen 1618 en 1648 (vanwege zijn omvang eigenlijk de eerste wereldoorlog) zorgden voor verwoesting van het Saargebied. Het eind van die oorlog zorgde voor versnippering van het Heilige Roomse Rijk tot kleine staatjes.

De Franse provincie de La Sarre

Lodewijk XIV, stichter van de stad Saarlouis

Het was de zonnekoning Lodewijk XIV die het gebied rond de Saar annexeerde, en met omliggende gebieden onderbracht in de Franse provincie de la Sarre. Om het gebied te kunnen verdedigen stichtte hij de vestingstad Saarlouis.

Maar na de Vrede van Rijswijk van 1697 moest Frankrijk het gebied weer teruggeven aan het Heilige Roomse Rijk. Saarlouis mocht hij behouden om de grens te kunnen bewaken.

Op gezag van Napoleon werd in 1806 het Heilige Roomse Rijk opgeheven. En hij besloot de gebieden rond de Saar wederom te annexeren zodat het weer tot Frankrijk behoorde.

En zo bleef het stuivertje wisselen.

Pruissen en Beieren

Schilderij van een slag bij Saarbrücken in 1870 Foto: Wikimedia

Na het verlies van Napoleon bij Waterloo wordt het Saarland in het Congres van Wenen in 1815 verdeeld tussen de Rijnprovincie van het koninkrijk Pruissen, en Rijn-Palts (Rhein-Pfalz in het Duits), een enclave van het koninkrijk Beieren.

Nadat Oostenrijk samen met Beieren ten strijde trok tegen Pruissen, en verloor, was Beieren gedwongen mee te vechten met Pruissen in de Franco-Pruissische oorlog van 1870. Een oorlog die gewonnen werd, waardoor het gebied in zijn geheel bij Pruissen ging behoren.

Bij de vorming van het Duitse Keizerrijk kort daarna, ging ook het Saarland logischerwijs daartoe behoren. Eindelijk duidelijkheid.... Of toch niet?

De eerste wereldoorlog, en afsplitsing van Duitsland

Frans bankbiljet van Saarland uit 1930

Het Duitse keizerrijk stortte zich in de Eerste Wereldoorlog. Waarbij er wederom zwaar gevochten werd in de gebieden rond Saarland, met het 100 km verder gelegen Verdun als epicentrum.

Na het Duitse verlies werd wat toen het Saargebied werd genoemd in de Vrede van Versailles afgesplitst van Duitsland. Er werd in 1920 een Saarstatuut opgezet, als onderdeel van het Verdrag van Versailles. Hierin droeg Duitsland alle bevoegdheden voor vijftien jaar over aan de Volkenbond.

In de praktijk betekende dit dat het Saargebied economisch bestuurd werd door Frankrijk. Het betaalmiddel was de Saarlandse Franc, en de vlag was Blauw-Wit-Zwart.

Een eerste referendum

Demonstratie in 1928 om het Saargebied weer bij Duitsland te laten horen Foto: Wikimedia

Na de genoemde 15 jaar was inmiddels Hitler aan de macht in Duitsland. Die had zeer veel interesse in de staalfabrieken in het Saarland.

Maar het woord was aan het volk. En hoewel er veel anti-nazi's inmiddels in Saarland leefden, stemde ruim 90% van de bevolking voor hertoetreding tot Duitsland.

De geschiedenis herhaalde zichzelf, Duitsland begon en verloor ook de Tweede Wereldoorlog. Saarland kwam nu in de Franse bezettingszone. Een annexatie door Frankrijk werd echter verhinderd door de andere geallieerden (Amerika, Engeland en de Sovjet-Unie).

Een eigen land, inclusief Nationale teams

Het Nationaal voetbalelftal van Saarland

In plaats daarvan wordt Saarland een eigen staat onder Frans protectoraat. Het heeft zijn eigen soevereiniteit en grondwet, maar is sterk gebonden aan Frankrijk. Er wordt weer een nieuwe vlag gekozen, het Scandinavische kruis op rode en blauwe achtergrond.

De onafhankelijkheid van het grondgebied wordt erkend binnen internationale instanties. Zo laat de FIFA het Saarland als onafhankelijke land toe in haar competities. En zo speelt het Nationale elftal van Saarland in 1953 tegen het Duitse nationale team in de kwalificatie voor het Wereldkampioenschap voetbal 1954.

Ook Nederland speelde in 1956 tegen Saarland. Uitslag 3-2, met onder andere doelpunten van Abe Lenstra en Faas Wilkes. Het zou de laatste wedstrijd van het onafhankelijke Saarland zijn.

Ook nam het Saarland deel aan de Olympische Zomerspelen van 1952 in Helsinki. Zonder een medaille te winnen helaas.

Onvrede over Frankrijk

Geel zandsteen tussen het rood, en de Franse worm die verslagen wordt

Ondertussen leefde de bevolking op gespannen voet met Frankrijk. Dat is nu nog te zien aan het stadhuis van Saarbrücken.

De rechtergevel van het stadhuis moest na bombardementen in de Tweede Wereldoorlog herbouwd worden. Maar omdat het toen onder Frans bestuur viel mocht daarvoor geen rode zandsteen uit de Duitse Palts gehaald worden.

In plaats daarvan werd gele zandsteen uit het Franse Lorraine gehaald. Het werd wel vermengd met oude rode stenen, maar het verschil is toch goed zichtbaar.

Aan de gevel van het stadhuis hangt een standbeeld van Joris en de draak. Voor de bevolking symboliseert dat de strijd tussen het Duitse Saarland tegen de Franse worm…

Nog een referendum en aansluiting bij Duitsland

De Duitse en Saarlandse vlag in het stadhuis van Saarbrücken

Er werd zowel aan Duitse zijde als aan Franse zijde behoorlijk aan het Saarland getrokken. Beiden wilden de deelstaat graag aan het grondgebied toevoegen. Maar wederom mocht het volk die keuze maken, ofwel besluiten om autonoom te blijven.

De uitslag van het nieuwe referendum in 1955 was minder duidelijk dan bij de eerste. Maar toch gaf meer dan 67% van het volk aan weer bij Duitsland te willen behoren.

En zo voegde Saarland zich in 1957 als tiende deelstaat bij de Bondsrepubliek Duitsland, een kleine hereniging. In 1989 gevolgd door de grote hereniging met Oost-Duitsland.

Met de nieuwe situatie verkreeg Saarland ook een nieuw wapen en vlag. Het wapen bevat de wapens van de vier deelgebieden in het Saarland. De nieuwe vlag is de Duitse vlag met daarin het wapen.